Lezing: "De Nederlands-Duitse grens vanaf 1815 en de invloed op de inwoners" door Dr. Ragdy van den Hoek

Woensdag 8 november 2017

Ragdy van der Hoek (Venlo, 1955) studeerde geschiedenis aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hier specialiseerde hij zich in de persgeschiedenis van de 19e eeuw. In 2005 promoveerde hij aan dezelfde universiteit op een proefschrift over de Horster politicusjournalist Leopold Haffmans (1826-1896). Van der Hoek schreef tientallen veelal historische boeken, doet onderzoek en houdt lezingen over uiteenlopende thema’s.

De geschiedkundige relatie met de Duitse zijde:
In de 16e en 17e eeuw hoorde Horst bij het Hertogdom Gelre. In de 18e eeuw hoorde het bij Pruisen. Dat gold voor het gebied van Kessel tot Venray. Aan de andere kant van de Maas reikte het gebied van Afferden tot aan Venlo. Venlo was niet Pruisisch maar staats. Daarna kwam de Franse tijd die duurde tot 1815. Tijdens het Congres van Wenen werd vastgelegd dat Horst “Nederlands” zou worden. Er werd een nieuwe grens getrokken tussen “Duitsland” en “Nederland”. Noord Limburg was arm, er viel niet veel te halen. Daarom werd de grens tamelijk willekeurig op een paar kilometer ten oosten van de Maas vastgelegd. Duitsland bestond toen nog uit een hele reeks van hertogdommen en koninkrijkjes. Limburg voelde zich niet zo zeer thuis bij Nederland en was ook nog lid van de Duitse Bond. Toen in 1866 de Duitse Bond werd opgeheven werd Limburg definitief Nederlands. In 1871 volgde de Duitse Eenheid en hadden we een Duits keizerrijk als buren. Er brak een lange periode aan van goed nabuurschap. Het nieuwe Duitsland was toch vooral een protestantse staat. Om het nationalistisch gevoel te versterken werd het verboden nog katholieke kloosters te stichten in Duitsland. Deze vestigden zich daarom, als gevolg van de Kulturkampf, net over de grens in Nederland. Ook werd in het onderwijs sterk de nadruk gelegd op het Hoogduits, dit had tot gevolg dat de dialecten aan de overkant van de grens eigenlijk helemaal verdwenen.
De Eerste Wereldoorlog breekt uit en van het goede nabuurschap blijft niet veel meer over. Er vallen zeer veel doden, ook uit de dorpjes net over de grens: Lobberich 345 doden, Kaldenkerken 150 doden, Hinsbeck 71 doden. Het feit dat de grens tamelijk willekeurig op een paar kilometer van de Maas is getrokken maakt dat Venlo bij Nederland hoort en dat hier geen doden te betreuren zijn. Het had ook heel anders kunnen lopen! De tweede Wereldoorlog breekt uit. De verhoudingen tussen Duitsland en Nederland raken ernstig verstoord. Dat zal nog lang zo blijven. Eigenlijk is er pas de laatste 20 jaar een duidelijke ontspanning waarneembaar.

In het tweede deel van de voordracht worden enkele leuke en interessante verschillen belicht:
Hoewel de grens nu zelfs helemaal open is en iedereen zoveel bij elkaar op bezoek kan gaan als hij wil zit de grens toch nog dik verankerd in een hele hoop aspecten van het leven, politiek, de wijze van bouwen, eten, de omgangsvormen, de werkomgeving, de taal en de humor…
Politiek gezien is het niet zo voor de hand liggend dat Noor Limburg contacten aanknoopt met de buurgemeenten. Er is een enorm verschil in grootte tussen de Duitse gemeentes en de Nederlandse in deze strek. Neem Keulen met zijn meer dan een miljoen inwoners of Duisburg dat er zo’n half miljoen heeft Dan ben je als Venlo met 100.000 toch maar een kleintje zonder al te veel gewicht.
De Duitsers bouwen een huis zonder ramen. Die worden erin gezet als het metselwerk klaar is, hier worden de kozijnen gelijk ingemetseld.
Een appartementencomplex heeft in Duitsland maar één huisnummer. In Nederland heeft ieder appartement een huisnummer. Dit is het gevolg van het Duitse streven naar privacy dat sterker geprononceerd is dan in Nederland. Wie kent niet de verschillen in eetcultuur? De Duitsers houden niet van onze gefrituurde snacks omdat ze niet kunnen zien wat erin zit. De Currywurst is dan weer zo’n typisch Duits verschijnsel!
Opvallend genoeg zijn ook industriële voedselproducten (Sauspoeder, frisdrank) aangepast aan de lokale smaak, zo is de Duitse Fanta anders van smaak dan de Nederlandse.
Iedereen kent natuurlijk de Duitse beleefdheidsvorm “Sie” en het is een grote stap voor een Duitser om het “Duzen” voor te stellen. Dat is een stapje naar een diepere vriendschap. Zo zijn er nog veel interessante verschillen te noemen die maken dat we onze buren misschien toch niet zo goed kennen als we zelf soms denken!
 

Verslag: Pieter Jakobs