lezing: "Koning Alcohol, Katholieke Drankweer in
Limburg, 1897-1945" door drs. Chris Dols

Gehouden op woensdag 16 september 2009 in zaal "De Leste Geulde" te Horst

Verslag van de lezing gehouden op woensdag 16 september 2009 door de heer drs. Chris Dols, sinds 1 september j.l. cultuurhistoricus, verbonden aan de Universiteit in Nijmegen.

Drs. Chris Dols

De dagtaak is ten einde,
De arbeid is volbracht.
De vader, ach, hij komt niet,
’t Is diep reeds in de nacht.
De moeder zit te wachten,
Bij matten lamplichtschijn;
De kindren zijn ter ruste,
Waar mag toch vader zijn?
Door bange zorg gedreven,
Verlaat ze stil haar woon.

Misschien is er te redden,
Een deel nog van zijn loon.
Daar komt hij wagglend nader,
Haar mond spreekt geen verwijt,
Haar oogen roodbekreten,
Zij zeggen wat zij lijdt.
Gevoelloos slaapt hij weldra,
Bedwelmd door ‘helsch venijn,-
Voor ’t kruisbeeld zinkt zij neder…
Wat zal het einde zijn?…

Verlucht met gedichten als bovenstaand en met oude foto’s en afbeeldingen beschreef de heer Dols de geschiedenis van de katholieke drankbestrijding in Limburg.

Het meest fundamentele verschil met eerdere vormen drankbestrijding is dat de moderne drankbestrijders in dronkenschap niet langer een individueel maar een maatschappelijk probleem zien. Alphons Ariëns (1860-1928) noemt dit: “Miljoenen zijn nu slaven van den tyran Alkohol geworden..” Daarom werd ook naar een maatschappelijke oplossing gezocht. Er werden drankweerorganisaties opgericht. Men beschouwde drankmisbruik als een gevolg van het grootschalige industrialisatieproces. Mensen waren bang en voelden zich bedreigd en ongelukkig. Vanaf het midden van de vorige eeuw ontstond in Nederland een bonte verzameling van drankbestrijdingsbewegingen. In Limburg waren deze uiteraard op katholieke leest geschoeid. Alphons Ariëns richtte in 1895 in Enschede het eerste Kruisverbond op, voor mannen. Voor vrouwen werden St. Annaverenigingen opgericht. Alcoholisme werd ook beschouwd als een gevaar voor de geloofsbeleving en de ontwikkeling van de katholieke kerk. Als overkoepelend orgaan werd in 1899 de paraplu Sobriëtas (=nuchterheid) opgericht. In 1921, het topjaar, kende Sobriëtas bijna 180.000 leden. Met allerlei activiteiten werd de aandacht op het drankmisbruik gericht. Men was zeer invloedrijk Na 1930 nam de invloed steeds verder af en rond 1940 was het nagenoeg afgelopen. Men wenste niet op een betuttelende manier aangesproken te worden.

Vooral Limburg wekte bij de publieke opinie de indruk op van een dronkenmansprovincie. Dat had ook te maken met hun Bourgondische levenswijze. Drankbestrijders waren ervan overtuigd dat het alcoholisme in Limburg, meer dan in andere provincies, hoogtij vierde. Hier werd in 1897 het eerste Kruisverbond opgericht in Maastricht. Het was Ruijs de Beerenbrouck die goed werk verrichtte. Van hier uit werden de Kruisverbonden over heel Limburg verspreid. De leden waren herkenbaar aan een band om de arm of door het dragen van een speldje. Zij beloofden geheelonthouding of een grote mate van matiging. In het spoor van de Kruisverbonden werden ook de Mariaverenigingen voor vrouwen opgericht. Lid waren vooral vrouwen boven de zestien jaar uit de maatschappelijke bovenlaag. Ook aan de jeugd werd gedacht. Voor hun werden jongens- en meisjesbonden opgericht. Deze hielden zich bezig met activiteiten zoals toneelspelen, musiceren, zingen en deelnemen aan optochten en processies.

Tenslotte werd nog het fenomeen “Bierverkiezingen” besproken. Door middels van het weggeven van  de nodige pintjes kon men stemmen vergaren voor een verkiezing. Tegen dit soort praktijken werd door de drankbestrijding hard opgetreden.

De eerste avond in onze nieuwe locatie “De Leste Geulde” werd na het beantwoorden van nog enkele vragen om tien uur door de voorzitter afgesloten.

Voor degene die nog meer willen lezen over dit onderwerp staat er in het JAARBOEK 2008 van het LGOG van pagina 115 tot en met pagina 134 een uitgebreid artikel van Chris Dols over hetzelfde onderwerp afgedrukt. Veel in de lezing gebruikte afbeeldingen staan ook in het boek.

17 september 2009.