Lezing: "De Meester van Elsloo"
Woensdag 8 april 2015

De 'Meester van Elsloo' onder de loep.
Een interdisciplinair onderzoek naar laatgotische beeldsnijkunst in de Euregio

Verslag van de lezing gehouden op woensdag 8 april 2015 door de heer Peter te Poel uit Maastricht.
Ruim vijftig aanwezigen woonden deze zeer interessante lezing over de “Meester van Elsloo”bij. De heer te Poel vertelde over de feiten en gebeurtenissen over deze zogenaamde meester voor zover die tot op heden bekend zijn.
In 1940 introduceerde kunsthistoricus J.J.M. Timmers de naam 'Meester van Elsloo' als de noodnaam van de anonieme maker van een laatgotisch houten beeld van Sint Anna-te-Drieën in de Augustinuskerk in Elsloo. Gedurende de volgende decennia werden vele andere stijlverwante beelden met dit Anna-te-Drieënbeeld in verband gebracht. In de afgelopen zeventig jaar groeide het aantal 'Elsloo'-beelden uit tot meer dan tweehonderd werken. Dit opvallend grote Elsloo-oeuvre kwam uitsluitend op basis van stijlvergelijkend onderzoek tot stand. De vele vragen, die het uitzonderlijk grote Elsloo-oeuvre oproept, noopten tot nader onderzoek. Zoals de vraag wie er achter de bedachte noodnaam Meester van Elsloo in werkelijkheid schuilgaat of beter gezegd schuilgaan. Welke roots hebben deze beeldsnijders en in welke tijd en op welke plek(ken) ontplooiden zij hun activiteiten, hoe was de organisatie van hun werkplaats(en).
Op initiatief van het Bonnefantenmuseum werd in 2010 een gemeenschappelijk interdisciplinair onderzoek gestart tussen instellingen in Nederland, België en Duitsland, het verspreidingsgebied van het 'Elsloo'-oeuvre. De internationale samenwerking stelde als doel nieuw licht te laten schijnen over de omvangrijke en heterogene groep Elsloo-werken. Stijlkritische studie ging deze keer gepaard met hernieuwd archiefonderzoek en materiaaltechnische analyse (werkbank, beschildering/polychromie, dendrochronologie
(= jaarringenonderzoek ter datering en herkomst van het hout). Deze lezing biedt een kijkje in de keuken van het interdisciplinaire Elsloo-research. De resultaten van de diepgaande studies door diverse internationale specialisten zijn in maart 2014 gepubliceerd in een uitgave in de reeks Scientia Artis van het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium (KIK) in Brussel. Zie: http://river.kikirpa.be/elsloo/

Om een beter inzicht te verkrijgen over de “Meester van Elsloo” is het zeer aan te bevelen om deze website in te zien.

In 2016 zal een tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum in Maastricht plaatsvinden, waarbij onder meer op de resultaten van de bovengenoemde onderzoeken zal worden ingegaan.
De heer te Poel gaat uitgebreid in op de diverse genoemde onderzoeken, aangevuld met veel afbeeldingen van de kunstwerken en sluit af met enkele voorlopige conclusies:
1) “Meester van Elsloo” is een noodnaam, een kunsthistorische werkformule, gebruikt voor een theoretische figuur en geen historisch persoon.
2) Er bestond geen groot Elsloo-atelier “á la Cuijpers”
3) Identificatie van de Meester van Elsloo met Jan van Oel is niet geleverd, aangezien geen werk van deze laatste Roermondse beeldsnijder bekend is waardoor geen vergelijking mogelijk is met Elsloo-werk. Jan van Oel is helaas slechts een naam op geduldig papier van een archiefdocument.
4) Beter is het om over “Elsloo-groep”te spreken.
5) Diverse beeldsnijders (of MeesterS van Elsloo) gaan achter deze noodnaam schuil. Waar hadden ze hun atelier? En hoe verhouden zij zich tot de maker van het beeld in Elsloo?
6) Er is meer informatie verkregen door materiaaltechnisch onderzoek (zeker ten aanzien van de beelden in o.a. Neeroeteren en Siersdorf)

Eén ding is zeker: Wie ook de maker(s) moge(n) zijn, het betreft hier belangrijk cultureel erfgoed dat in de eigen Euroregio is ontstaan én alleen al daarom de moeite waard is om getoond te worden. Door het weer op de kaart te zetten, raakt het niet in de vergetelheid en wordt het weer gewaardeerd en gevrijwaard van teloorgang in de toekomst. Immers “onbekend maakt onbemind”.
 

Over de spreker:
Kunsthistoricus drs. Peter te Poel (1948) was tot zijn pensioen in 2013 conservator Oude Kunst van het Bonnefantenmuseum in Maastricht en conservator/adviseur van het kerkelijk kunstbezit in het bisdom Roermond en initiatiefnemer van het internationale multidisciplinair
onderzoek.
 

Verslag: Jan Vissers